“كسى كه مى‏ خواهد بدنش از استيلاى اقسام بادها در امان باشد اقلا يك بار سير بخورد.”

طب الرضا عليه السلام، ص: 73

لبنيات‏

«و الالبان و السمك الطرى.»

در ماه حزيران(ماه اول تابستان)  از شيرها و ماهى تازه استفاده كنيد.

در ميان تمام غذاها شير كاملترين آنها است يعنى شير به تنهائى ميتواند جانشين چند غذا باشد ولى اكتفاء بخوردن شير را نيز توصيه نميكنيم زيرا علاوه بر آنكه تمام مواد ضرورى را در شير پيدا نكرده‏اند بكار افتادن اعضا و جوارح بدن و شكم در سلامتى انسان شرط لازم است.

شير از هر غذائى بيشتر كلسيم دارد، مقدار مورد احتياج بدنمان را ميتوانيم از نيم ليتر شير تهيه كنيم و حال آنكه تهيه اين مقدار كلسيم از 3 كيلو غذاهاى ديگر بطور كافى ميسر نيست. كلسيم در درجه اول براى استخوان و دندان و ناخن و مو لازم است و بمصرف آنها ميرسد و بعد سهمى از آن براى محكم كردن عضلات و تقويت قلب و اعصاب بكار ميرود شير منوم (خواب آور) است و اين از جهت كلسيم زياد آنست كه موجب آرامش اعصاب مى‏شود.

ماهى- ماهى تازه خصوص اگر از درياى آزاد و آب شيرين گرفته باشند بسيار لذيذ و سرشار از املاح معدنى و فسفر است يد و منگنز در ماهى زياد يافت مى‏شود.

ماهى شور و ماهى خام مفيد نيست مخصوصا ماهى ‏هائى كه فلس ندارد و چون از ماهى‏ ها و كرم‏ها تغذيه ميكنند خوردن آنها خون را مسموم و ايجاد كهير و خارش‏هاى جلدى ميكند از اين جهت باضافه جهات ديگرى كه هنوز كشف نشده در شريعت اسلام ممنوع است.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص: 143-145

كتاب توحيد مفضل مشتمل بر برخى از درسهاى آن حضرت است كه به شاگرد خود مفضل بن عمر جعفى در اثبات توحيد القاء كرده و مشتمل بر مسايل طبى ارزشمندى است و در حدى قرار دارد كه به‏

ذهن طبيبان آن زمان خطور نمى ‏كرد و مطالب آن پس از گذشت دوازده قرن فهميده شد و اين زمانى بود كه دكتر «هارفى» كه ميان پزشكان به كاشف جريان خون معروف است، ظاهر شد و اين كشف را كرد، كشفى كه غرب به آن افتخار مى‏ كند و آن را يكى از معجزات عصر اختراعات مى‏ داند و اين كشف، عالم پزشكى را دگرگون كرد، ولى اگر انسان با انصاف بينديشد، اين همان مطلبى است كه امام صادق عليه السّلام در سخن خود به مفضل بيان كرده است. اگر شما در آن دقت كنيد به خوبى خواهيد دانست كه اين كاشف بزرگ چيز تازه‏ اى نياورده و كسى جز ريزه‏ خوار امام صادق عليه السّلام نبوده و امام پيش از قرنها از آن خبر داده بود.

در سخن امام دقت كنيد آنجا كه مى‏ فرمايد:

«اى مفضل در باره رسيدن غذا به بدن و تدبيرى كه در آن به كار رفته است، بينديش! طعام به معده وارد مى‏شود و معده آن را آماده مى‏ كند و چكيده آن را در رگهاى نازكى كه ميان آنهاست به كبد مى ‏فرستد و به گونه‏اى است كه غذا را تصفيه مى‏ كند و نمى‏ گذارد خود غذا به كبد برسد و باعث زحمت آن شود و اين بدان جهت است كه كبد لطيف است و تحمل سختى را ندارد. پس چون كبد آن را پذيرفت، آن را تبديل به خون مى‏ كند و به وسيله مجارى خاصى كه به اين كار اختصاص داده شده، به تمام بدن مى‏ فرستد، مانند جويهاى آب كه آب را به زمين مى‏ رساند و هر نوع فضولات و كثافاتى كه از آن حاصل‏ مى ‏شود، به جاهايى كه براى اين كار آماده شده مى‏ فرستد هر چه از آنها تلخ و صفراوى باشد به كيسه صفرا و هر چه سياه باشد به طحال و هر چه از جنس رطوبت باشد به مثانه مى فرستد.

پس در حكمت و تدبيرى كه در بدن به كار رفته است بينديش و ببين كه چگونه اين اعضاء و ظرفها در جاهاى مخصوص خود قرار گرفته تا فضولات را در خود جاى دهد و آنها در تمام بدن منتشر نشوند كه باعث بيمارى و نابودى بدن مى‏ شود. پس مبارك است كسى كه اين كار را انجام داده و اين تدبير را بكار برده است.»

مى‏ گوييم: اين مطلبى است كه از امام نقل شده و آن جريان خون را به روشنى بيان مى ‏كند و اين موضوعى است كه طب جديد پس از دوازده قرن به آن رسيده است. به اضافه اينكه در سخن امام به وظايف جهاز هاضمه و اعضاء مخصوص ادرار و وظيفه كيسه صفرا و طحال و كبد و مثانه اشاره شده است، همچنين، امام با اين سخن خود كه فرمود: تا فضولات در بدن منتشر نشوند كه باعث بيمارى و نابودى بدن مى‏ شود، به آنچه در طب قرن بيستم آمده اشاره مى‏ كند و آن مسموميت حاصل از بازگشت ادرار از مثانه به خون است كه به وسيله خون در تمام بدن منتشر مى‏شود و مسموميت و بيمارى ايجاد مى‏ كند و نيز مسموميت حاصل از تعفن فضولات معده كه اگر از آن خارج نشود و به بدن برگردد باعث عفونت و مسموميت و نابودى بدن‏ مى ‏شود.

پس درست در اين باره بينديش.

روش تندرستى در اسلام / ترجمه طب النبي وطب الصادق عليهما السلام، ص: 80-82

«اى مفضّل! در حال كسى كه از داشتن ديده محروم است، انديشه كن. بنگر كه چگونه در كارش نارسايى پديد مى آيد. اين

شخص قدمگاهش را نمى‏ شناسد، مقابلش را نمى‏ بيند، رنگها را از هم باز نمى‏ شناسد، زشت و زيبا را تفاوت نمى‏ دهد.

اگر ناگاه بر گودالى مشرف شود آن را نمى ‏بيند، اگر دشمنى به او هجوم برد نمى‏شناسدش. بدرستى توان كتابت و تجارت

و صياغت(زرگرى، ريخته‏گرى) ندارد. تا جايى كه اگر از ذهن و انديشه برخوردار نباشد همانند يك سنگ در حال سقوط است.

همچنين كسى كه نمى‏ شنود، نارسايى بسيار در كارش پديد مى آيد. روح و لذت مخاطبه (گفت و شنود) و محاوره را از دست

مى ‏دهد، از نغمه‏ هاى دلربا و الحان راحت افزا محروم است، براى مردم گفتگو با او بسيار دشوار و ملال‏آور مى‏ شود. مانند

يك غايب و مرده بدرستى از اخبار مردم ديگر آگاه نمى‏شود در حالى كه همه چيز را مشاهده مى‏كند و زنده است.

امّا اگر عقل و انديشه نداشته باشد، به حيوان مى‏ ماند و چه بسا بسيارى از مصالح حيوانات را نداند و نتواند [؛ زيرا حيوانات

از سر غريزه كارهاى شگفتى مى‏ كنند].

آيا نمى بينى كه چگونه براى انسان اعضا، عقل و ديگر ويژگيها آفريده شد تا با نبود و يا ناقص بودن آنها دشوارى در كارش

رخ ندهد و آفرينش او تمام و كامل باشد. چرا چنين شد؟ آيا اين جز بيانگر خلقتى حكيمانه و عالمانه است؟

مفضّل مى‏ گويد: عرض كردم: پس از چه روى برخى از مردم شمارى از اين اعضا را ندارند و به خاطر آن در دشواريهايى

كه فرموديد مى‏ افتند؟

فرمود: اين امر گاه براى آن است كه شخص مبتلا، تأديب شود و نيز ديگران از آن، درس عبرت بگيرند. چنان كه گاه پادشاهان

مردم را به خاطر اين اهداف تأديب مى‏ كنند. بى‏شك اين اعمال آنان، گاه پسنديده و تدبيرى نيكوست.

همچنين كسانى كه دچار اين بلاها مى ‏شوند اگر [بى‏شكيب نباشند و] خداى را سپاس گويند و به درگاهش انابه كنند، پس از مرگ

از پاداش عظيم و بسيار بهره‏ مند مى‏ گردند تا جايى كه اگر پس از مرگ اختيار داشته باشند چنين مى‏ خواهند كه بار ديگر در

بلاها درافتند و از پاداش و اجر الهى سود ببرند.»

شگفتيهاى آفرينش (ترجمه توحيد مفضل) ؛ ص57

«آبى كه از دهان كودكان سرازير مى‏شود و خارج مى ‏گردد، رطوبتى است كه اگر در بدنهايشان بماند، آثار وخيمى برجاى

مى‏ گذارد. چنان كه دانى گاه كه رطوبت بدن چيره مى ‏شود [و بر ديگر عناصر، غلبه مى‏ كند] شخص، دچار كودنى، ديوانگى،

كم عقلى، فلج و لقوه و جز آن مى ‏گردد.

خداوند جلّ و علا تدبير چنان نمود كه اين رطوبت در دوران كودكى از دهانشان بيرون رود و در بزرگى از سلامت تن برخوردار

گردند. بدين ترتيب، پروردگار به خاطر نادانى آفريدگان بر آنان منت نهاد و تفضل نمود. اگر اينان از داده‏ ها و نعمتهاى بى ‏شمار

او آگاه بودند، هيچ گاه در معصيتى و لغزش از فرمانش فرو نمى ‏افتادند. پاك و منزه خدايى كه چه بزرگ است نعمتهاى او بر

مستحقان و ديگر آفريدگان! و چه والاتر است از آنچه باطل‏گرايان مى‏ پندارند.»

شگفتيهاى آفرينش (ترجمه توحيد مفضل) ؛ ص52

« از منافع گريه كودكان نيز آگاه باش، بدان كه در مغز كودكان رطوبتى است كه اگر در آن بماند

بيماريها و نارساييهاى سخت و ناگوار به او رساند؛ مانند نابينايى و جز آن. گريه آن رطوبت را از سر

كودكان سرازير و بيرون مى‏كند و بدين وسيله سلامتى تن و درستى ديده ايشان را فراهم مى‏آورد. پدر و مادر

از اين راز آگاه نيستند و مانع آن مى‏شوند كه كودك از گريه‏ اش سود ببرد.

اينان همواره در سختى مى ‏افتند و مى‏ كوشند كه او را ساكت كنند و با فراهم كردن خواسته ‏هايش از گريه

بازش دارند، ولى نمى ‏دانند كه گريه كردن به سود اوست و سرانجام نيكى پيدا مى ‏كند.»

شگفتيهاى آفرينش (ترجمه توحيد مفضل) ؛ ص51

تاثير نماز بر شادابي جسم و روان

پيامبر اكرم (ص) :

” مومن ، شوخ و لبخند بر دهان باشد و منافق بدخلق و گره بر ابرو .”

امروزه ضرب المثل ايراني ” خنده بر هر درد بي درمان دواست ” مصداق كاملا علمي پيدا كرده است . دانش پزشكي در قرن

حاضر به وضوح مي داند اشخاصي كه اصطلاحا يك لب و هزار خنده گفته مي شوند ، نسبت به آنان كه به اصطلاح با خودشان

نيز قهرند ! و نسبت به زندگي بدبين و عبوس هستند ، بسيار كمتر دچار بيماري هاي جسمي و رواني مي شوند .

به اين ترتيب هر عاملي كه شادابي را به انسان هديه كند ، در واقع به سلامتي جسم و روان او كمك كرده است . اما نكته بسيار

مهمي كه دانش طب به بشر آموخته است ، اين مطلب است كه شادابي و افسردگي انسان پيش از آنكه تحت كنترل اراده او باشد

، زير فرمان تغييرات مواد شيمايي در سلسله اعصاب مركزي انسان است …

اما در اينجا ذكر همين نكته كافي است كه مثلا افزايش يك ماده شيميايي به نام ” دو پامين ” در بدن سبب مي شود ، انسان بدون آنكه

خود بخواهد ، دچار ناراحتي و كاهش اين ماده نيز سبب شاد شدن غير ارادي انسان خواهد شد .

بعنوان مثال ، عصبانيت و ناراحتي غير ارادي و بدون علت صبحگاهي كه حالت شديد آن بعنوان ملانكولي يا همان ماليخوليا ( افسردگي

درونزاد صبحگاهي ) شناخته مي شود ، در اثر تغييرات و كم و زياد شدن همين مواد شيميايي بوقوع مي پيوندد.

اما از جمله اين مواد شيميايي داخل بدن كه به طور غير ارادي سبب شادي انسان مي شود و به او شعف و نشئه بي نظير مي بخشد ،

ماده اي به نام ” كورتيزول مي باشد كه ميزان آن در داخل بدن انسان در ساعات سحرگاهي بشدت افزايش مي يابد و در صورت بيداري

انسان در اين ساعات ، لذت و شعف سرمست كننده اي نصيب او مي شود كه بي شك بر زندگي اودر تمام طول روز تاثير گذار است .

افزايش كورتيزول در ساعات صبح و ارتباط آن با سرخوشي صبحگاهي ، كه امروزه از مسلمات پزشكي است ، در واقع توجيه قابل

توجهي بر همه مضاميني كه در فرهنگ و ادب و عرفان پيرامون ” اسرار سحر ” معرفي مي شوند ارائه مي دهد .

از نمونه توجه بسيار به سرخوشي و شادابي سحرگاهي و تاثير آن در زندگي انسان در اشعار خواجه شيرين سخن شيراز حضرت

حافظ بسيار مي توان يافت :

                         هر گنج سعادت كه خدا داد به حافظ
                                                                                از يمن دعاي شب و ورد سحري بود

ضرب المثل ايراني مشهور كه منسوب به بزرگمهر مي باشد يعني : ” سحر خيز باش تا كامروا باشي ” نيز اشاراتي نغز به تاثير بيداري

صبحگاهي بر زندگي شادكامانه و سعادت آميز دارد .

به اين ترتيب واضح است ، امر واجب نماز صبح با ارزاني داشتن بيداري صبحگاهي به انسان تقديم كننده شادابي جسم و روان به او

مي باشد و يك نتيجه مهم اين شادابي ، سلامت جسم و روان خواهد بود .

                        صبح خيزي و سلامت طلبي چون حافظ
                                                                                   هرچه كردم همه از دولت قرآن كردم

40 نكته پزشكي پيرامون نماز