كتاب توحيد مفضل مشتمل بر برخى از درسهاى آن حضرت است كه به شاگرد خود مفضل بن عمر جعفى در اثبات توحيد القاء كرده و مشتمل بر مسايل طبى ارزشمندى است و در حدى قرار دارد كه به
ذهن طبيبان آن زمان خطور نمى كرد و مطالب آن پس از گذشت دوازده قرن فهميده شد و اين زمانى بود كه دكتر «هارفى» كه ميان پزشكان به كاشف جريان خون معروف است، ظاهر شد و اين كشف را كرد، كشفى كه غرب به آن افتخار مى كند و آن را يكى از معجزات عصر اختراعات مى داند و اين كشف، عالم پزشكى را دگرگون كرد، ولى اگر انسان با انصاف بينديشد، اين همان مطلبى است كه امام صادق عليه السّلام در سخن خود به مفضل بيان كرده است. اگر شما در آن دقت كنيد به خوبى خواهيد دانست كه اين كاشف بزرگ چيز تازه اى نياورده و كسى جز ريزه خوار امام صادق عليه السّلام نبوده و امام پيش از قرنها از آن خبر داده بود.
در سخن امام دقت كنيد آنجا كه مى فرمايد:
«اى مفضل در باره رسيدن غذا به بدن و تدبيرى كه در آن به كار رفته است، بينديش! طعام به معده وارد مىشود و معده آن را آماده مى كند و چكيده آن را در رگهاى نازكى كه ميان آنهاست به كبد مى فرستد و به گونهاى است كه غذا را تصفيه مى كند و نمى گذارد خود غذا به كبد برسد و باعث زحمت آن شود و اين بدان جهت است كه كبد لطيف است و تحمل سختى را ندارد. پس چون كبد آن را پذيرفت، آن را تبديل به خون مى كند و به وسيله مجارى خاصى كه به اين كار اختصاص داده شده، به تمام بدن مى فرستد، مانند جويهاى آب كه آب را به زمين مى رساند و هر نوع فضولات و كثافاتى كه از آن حاصل مى شود، به جاهايى كه براى اين كار آماده شده مى فرستد هر چه از آنها تلخ و صفراوى باشد به كيسه صفرا و هر چه سياه باشد به طحال و هر چه از جنس رطوبت باشد به مثانه مى فرستد.
پس در حكمت و تدبيرى كه در بدن به كار رفته است بينديش و ببين كه چگونه اين اعضاء و ظرفها در جاهاى مخصوص خود قرار گرفته تا فضولات را در خود جاى دهد و آنها در تمام بدن منتشر نشوند كه باعث بيمارى و نابودى بدن مى شود. پس مبارك است كسى كه اين كار را انجام داده و اين تدبير را بكار برده است.»
مى گوييم: اين مطلبى است كه از امام نقل شده و آن جريان خون را به روشنى بيان مى كند و اين موضوعى است كه طب جديد پس از دوازده قرن به آن رسيده است. به اضافه اينكه در سخن امام به وظايف جهاز هاضمه و اعضاء مخصوص ادرار و وظيفه كيسه صفرا و طحال و كبد و مثانه اشاره شده است، همچنين، امام با اين سخن خود كه فرمود: تا فضولات در بدن منتشر نشوند كه باعث بيمارى و نابودى بدن مى شود، به آنچه در طب قرن بيستم آمده اشاره مى كند و آن مسموميت حاصل از بازگشت ادرار از مثانه به خون است كه به وسيله خون در تمام بدن منتشر مىشود و مسموميت و بيمارى ايجاد مى كند و نيز مسموميت حاصل از تعفن فضولات معده كه اگر از آن خارج نشود و به بدن برگردد باعث عفونت و مسموميت و نابودى بدن مى شود.
پس درست در اين باره بينديش.
روش تندرستى در اسلام / ترجمه طب النبي وطب الصادق عليهما السلام، ص: 80-82
