یادمان نرود ….

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى ؛ ج‏3 ؛ ص299

باب احياء مؤمن‏

سماعه گويد: از امام صادق عليه السّلام اين قول خداى عز و جل را پرسيدم:

(هر كه انسانى را بجز براى قصاص انسانى بكشد، گويا همه مردم را كشته، و هر كه او را زنده كند گويا همه

مردم را زنده كرده، 32 سوره 5)

فرمود:« هر كه او را از گمراهى بسوى هدايت برد گويا او را زنده كرده‏ و هر كه او را از هدايت بسوى

گمراهى برد، گويا او را كشته است.»

شرح‏

- اصل آيه در قرآن كريم بدين گونه است:

مِنْ أَجْلِ ذلِكَ كَتَبْنا عَلى‏ بَنِي إِسْرائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْساً بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّما قَتَلَ النَّاسَ

جَمِيعاً وَ مَنْ أَحْياها فَكَأَنَّما أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعاً،

و در اين روايت نقل بمعنى شده و بجهت ظهورش ببرخى از آن اكتفا گشته است.

مفسرين در بيان آيه وجوهى گفته ‏اند كه شايد وجه بهترش اينست كه چون كسى يكنفر را بكشد احساسات عمومى

را جريحه دار ميكند و همه مردم دشمن او ميشوند، پس مثل اينست كه همه مردم را كشته و كسى كه يكنفر را زنده

كند يا هدايت نمايد، خدا پاداش زنده كردن و هدايت نمودن همه مردم را باو دهد، زيرا بسبب احسانى كه به برادر

آنها كرده، همه را خرسند و شادمان نموده پس گويا همه را زنده كرده است.

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 300

از حضرت صادق (ع) نقل شده است چون آدم از بهشت بيرون رفت جبرئيل بر او نازل گشت و گفت: آيا خداوند ترا نيافريد

و از روح خود در تو ندميد و فرشتگان را به سجده بر تو امر نفرمود؟ و آيا حواء را به تزويج تو در نياورد و ترا در بهشت

خلد جاى نداد و همه چيز را بر تو مباح نفرمود؟ و آيا به زبان ترا از تناول آن درخت نهى نفرمود؟ با اينحال تو معصيت خداوند

را روا ساختى و از آن شجره ممنوعه بهره جستى. آدم پاسخ داد: ابليس به خداوند سوگند ياد كرد كه خيرخواه من مى ‏باشد و من

گمان نمى‏كردم احدى از آفريدگان به خدا سوگند دروغ بر بندند.( معانى الاخبار- ص 124 و عيون الاخبار الرضا- ج 1- ص 274)

«ابا صلت‏ هروى» از حضرت رضا (ع) سؤال مى‏كند يابن رسول اللّه! درختى كه آدم و حواء از آن استفاده كردند چه نوع درختى

بود؟ زيرا كه مردم درباره آن نظرات متناقضى ابراز مى‏دارند بعضى قائلند كه آن گياه ساقه گندم بوده است و بعضى ديگر آن را

تاك انگور و گروهى درخت حسد مى‏دانند. امام فرمودند: تمام اينها با حقيقت همراه است ابو صلت از امام پرسيدند پس دليل اين

تناقض چيست؟ امام در جواب فرمودند: درختى كه در بهشت بود بسان ساير درختهاى دنيا نمى‏باشد زيرا همزمان كه آن گياه براى

مثال گندم بود ثمره آن مى‏توانست خوشه‏اى از انگور باشد خداوند هنگاميكه بر آدم منت نهاد و او را مسجود فرشتگان خويش ساخت

اين مسئله باعث غرورى در آدم شد زيرا كه او با خود مى‏گفت آيا بشرى بر تر از من در ميان آفريدگان خدا وجود دارد؟ خداوند كه

بر نيت آدم آگاهى داشت خطاب به او فرمود: اى آدم بر ستون عرش من بنگر تا چه مى‏بينى؟ آدم نيز بر بلنداى عرش اين جملات را

نوشته يافت «لا اله الا اللّه، محمد رسول اللّه، على‏ بن‏ ابيطالب‏ امير المومنين و زوجته فاطمه سيدة نساء العالمين و الحسن و الحسين

سيد الشباب اهل الجنة» آدم با تعجب پرسيد: پروردگارا اينها كيانند؟ ندا در رسيد: آنها از ذريه تو و برترين خلائقند و از تو نيز مهترند

و اگر آنها نمى‏بودند تو و آسمانها و زمين و بهشت و دوزخ را خلق نمى‏كردم بپرهيز از اينكه بر آنها با ديده حسد بنگرى، آدم كه منزلت‏

آنها را ديد نتوانست از حيله شيطان و شعله حسد در امان بماند تا اينكه بالاخره از آن درخت تناول نمود و نيز حوّا كه با ديده حسد بر

منزلت فاطمه زهرا ديده افكنده بود بسان آدم از آن درخت استفاده كرده و در نتيجه هر دو از جوار رحمت الهى بسوى كره خاكى

هبوط نمودند.

داستان پيامبران يا قصه‏ هاي قرآن از آدم تا خاتم ؛ ص88-89

از آيات آسمانى- در سراسر «قرآن كريم»- كه حكايت از روش‏ پيامبران «ع» در نهضتها و شعارهاى ايشان دارد، چنان برمى‏ آيد كه آنان- پيش از هر چيز- مردمان را به پرستش خداى متعال، و درست پيمانه- كردن و كشيدن، و از بهاى كالاى ديگران نكاستن، دعوت مى‏ كردند، و اين دعوت را با خطابى به ثروتمندان، قاطع و صريح، چنين طنين- افكن مى ‏ساختند: «لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مالًا براى تبليغ‏ دين‏ خدا از شما چيزى نمى ‏خواهيم.». بدين گونه سه شعار اساسى زنده بر پيشانى دعوتهاى پيامبران مى ‏درخشيد، و فضاها را در روزگارى كه پيامبران به رهانيدن توده‏ هاى بشرى از چنگال طاغوتیان اشتغال داشتند پر مى‏ كرد:

1- فراخوانى مردم به پرستش خداى متعال، از روى ايمان و اخلاص.

2- فراخوانى به پيروزى يك نظام اقتصادى سالم، از راه اصلاح كردن روابط اقتصادى و تبادلى در ميان مردم، و حذف ستمهاى مالى از زندگى توده ‏ها، در همه صورتها و اشكال آشكار و غير آشكار اين ستمها، و طرد طاغوتهاى اقتصادى و مستكبران مالى به قطعى ترين شكل.

3- قطع رابطه با صاحبان مال و ثروت، تا اينان در منحرف ساختن مسير دين خدا و هدف هاى آن طمع نبندند.

آرى، همواره دو طاغوت (سياسى و اقتصادى) وجود داشته و دارد، پس بايد- به پيروى از پيامبران «ع»- دو طرد نيز وجود داشته باشد، تا امر دعوت الهى و انقلاب دينى- چنان كه شايسته است- جريان پيدا كند. پس به همان گونه كه پيامبران، طاغوت اوّل را با رهانيدن مردم از بندگى بندگان و فرمانبردارى از قوانين ايشان، و رسانيدن به بندگى خداى متعال و اطاعت احكام خدا بر مى ‏انداختند و طاغوت دوّم را نيز از همين دو طريق ياد شده طرد مى‏ كردند، بر مبلّغان و داعيه‏ داران دينى نيز لازم است كه اين هر دو طاغوت را از تسلّط يابى بر مردمان بازدارند. و تا زمانى كه رهبران دينى با قاطعيّت و استمرار، به اين دو طرد نپردازند، هيچ اصلاح يا انقلابى دينى نمى ‏تواند تحقّق پيدا كند؛ و ايمان توحيدى توأم با عمل، جز در جامعه‏ هاى صالح و شايسته وجود پيدا  نخواهد كرد، و صالح بودن جز با عدل فراهم نخواهد آمد، و عدل با حضور دو طاغوت ياد شده- يا يكى از آن دو- در اجتماع،  بويژه طاغوت اقتصادى، هرگز پيدا نخواهد شد، زيرا اگر «طاغوت اقتصادى» طرد نگردد، در اندك زمانى «طاغوت سياسى» را نيز با نامهايى ظاهر الصّلاح و فريب آميز به وجود خواهد آورد. و اينها همه، گواهى مهم و قاطع بر اين حقيقت است كه اقتصاد و ارزيابى سالم و عادلانه آن، اصالتى دينى و اسلامى است، اصالتى بدل ناپذير، كه هيچ فروگذاريى را پذيرا نيست.

الحياة /  ج‏5 ؛ ص 117-116

حضرت صادق عليه السّلام در حديثى فرمود:

«هر كه قرآن را از روى آن بخواند از ديدگان خود بهره‏مند شود، و سبب سبك شدن عذاب پدر و مادرش گردد اگر چه آن دو كافر باشند.»

و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود:

«هر آينه من خوش دارم كه در خانه قرآنى باشد كه خداى عز و جل بدان سبب شيطانها را (از آن خانه) دور كند.»

و نيز فرمود :

«سه‏ چيز است كه بدرگاه خداى عز و جل شكايت كند مسجد ويرانى كه اهلش در آن نماز نخوانند، و دانشمند و عالمى كه

ميان نادانها و جهال باشد و قرآنى كه گرد بدان نشسته و كسى آن را نخواند.»

و نيز فرمود:

«خواندن قرآن از روى آن عذاب را از پدر و مادر سبك كند اگر چه آن‏ دو كافر باشند.»

اسحاق بن عمار گويد: بحضرت صادق عليه السلام عرض كردم: قربانت گردم من قرآن را حفظ دارم آن را از حفظ

بخوانم بهتر است يا از روى قرآن؟ فرمود:

«بلكه آن را بخوان و نگاه بقرآن كن (و از روى آن بخوان) كه بهتر است، آيا ندانسته‏ اى كه نگاه كردن در قرآن عبادت است؟»

أصول الكافي / ج‏4، ص: 418-417

« ادعونی استجب لکم » ؛ “مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را“

خدا را شاکریم که هم اجازه داده او را بخوانیم و هم ما را به دعا فرا خوانده است.
دعا از ماست، اجابت از او.

هر چند در این آیه ، استجابت خدا در پی دعای بندگان آمده است، اما چه بسا دعا میشود و از اجابت خبری نیسد و این به دلایل متعددی می تواند باشد که در روایت ها نیز آمده است، از جمله؛

1- جدی نبودن انسانها در دعا
2- فراهم نبودن شرایط کامل برای دعا
3- به مصلحت نبودن استجابت دعا
4- اجابت میشود ولی با تاخیز
5- خدا آن خواسته را نمیدهد ، ولی به جای آن، خواسته و نعمت بهتری را عطا میکند
6- اگر دعا مستجاب نشود، پاداش بهتری در قیامت داده میشود
7- خالص نبودن دعا، به عبارت دیگر، دعا خوان، هم از خدا میخواهد و هم تکیه اش به مردم و علل و اسباب عادی است
8- برخی از گناهان مانع از استجابت دعا میشود؛ در دعای کمیل است: اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعاء.

امام صادق(ع) فرمود: “ان الله یستجیب دعاء بظهر قلب ساه، دعوت فاقبل بقلبک، ثم استیقن بالاجابه”
(خداوند دعایی را که از دل غافل و بی توجه برآید، مستجاب نمیکند. هرگاه دعا کنی ، با قلبت رو به خدا آور، آنگاه به اجابت یقین داشته باش.)

پس دعا باید از صمیم قلب، با توجه کامل، با شناخت متعالی نسبت به خدا و با برطرف کردن موانع استجابت انجام گیرد، تا خداوند نیز آن را مستجاب کند.
گروهی از امام صادق(ع) پرسیدند: چرا دعا میکنیم ولی مستجاب نمیشود؟ حضرت فرمودند: ” لانکم تدعون من لا تعرفونه “؛ “چون که شما کسی را میخوانید که او را نمی شناسید.”

پس معرفت به خدا هم، از شرایط اجابت است. اگر این شرایط فراهم باشد، وعده خدا در اجابت دعای بندگان، حتمی است.
پس باید دید کجای کار اشکال دارد که سبب شده دعاها به هدف اجابت نرسد؟ وگرنه او به ما نزدیک است و خواسته ها را میداند و میشنود و خود وعده داده که اگر او را بخوانیم، پاسخ دهد.

                          یا رب! چو بخوانی ام ” سمعنا ” گویم

                                                                            فرمان تورا به جان ” اطعنا ” گویم

                          بر من تو به فضل اگر ” غفرنا” گویی

                                                                              من آیم و ” ربنا ظلمنا” گویم

دعاهای قرآنی/محدثی