“بدان كه خواب بر دماغ مسلط مى‏ شود و بدن را نيرو و استقامت مى ‏بخشد.

پس وقتى كه اراده خواب كردى اول به پهلوى راست دراز بكش آنگاه بطرف چپ برگرد همچنين هنگام برخاستن از طرف راست برخيز چنان كه براى

خواب ابتداى بآن كردى.

خود را عادت بده كه مقدار دو ساعت از شب را بيدار بنشينى و پيش از خوابيدن براى قضاى حاجت به بيت الخلاء بروى ولى مراقب باش كه بيش از

مدتى كه معمولا مورد احتياج است در بيت التخليه درنگ نكنى زيرا زياد ماندن در آنجا مورث داء الفيل ميگردد.”

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى ؛ ص71

أمر جدى محمد صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم عليا عليه السّلام في كل يوم وجبة و في غده وجبتين و ليكن ذلك بقدر لا يزيد

و لا ينقص.

جدم رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم على عليه السّلام را فرمان داد كه در هر روزى يك وعده غذا بخورد و روز بعد دو وعده آنهم بمقدارى

كه زياد و كم نشود.

در اينكه روزانه چند وعده غذا براى انسان كافى است بطور كلى نميتوان قانونى گذاشت زيرا مزاجها بر حسب اختلاف آب و هوا و نژاد و كار عوامل

ديگر مختلف‏ اند.

كسانى كه ترشى معده آنها زياد و بمقدار كافى براى تمدد اعصاب بعد از غذا وقت دارند و از آن استفاده ميكنند روزانه به وعده‏هاى كمترى از

غذا محتاجند زيرا در هر وعده بيشتر از ديگران ميتوانند غذا بخورند.

كسانى كه در مناطق گرمسير و يا در زير آفتاب سوزان زندگى ميكنند بوعده‏هاى كمترى نيازمندند زيرا مايعات بدن آنها تبخير شده و غذاى آنها

ديرتر تحليل ميرود علاوه چربيهائى كه بواسطه گرماى هوا از مسامات بدن آنها خارج مى‏ شود تبديل به ويتامين (د) شده و جبران كمبود غذا

را ميكند.

فسفر و مواد استخوانى اين اشخاص زيادتر و در نتيجه قواى آنها بيشتر و محفوظتر است بعكس كسانى كه اسيد معدى آنها كم و يا دچار سوء

هاضمه و زخم معده و سقوط آن شده‏ اند بوعده ‏هاى بيشترى محتاجند زيرا در هر وعده غذاى كافى نميتوانند بخورند.

اشخاصى كه در مناطق سردسير زندگى مى‏كنند بوعده ‏هاى زيادترى نيازمندند.

زيرا بر اثر سردى هوا مايعات بدنشان زيادتر و دفع فضولاتشان بيشتر و ذخيره غذائيشان در بدن كمتر است.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص: 112-113

با توجه به تغییردر عادات غذایی در دنیای امروز و بوجود آمدن مشکلات رشد و گوارش و شیوع انواع بیماریها توجه به این نکات ساده یاری

گر همه ما خواهد بود:

و ابدأ في اول الطعام باخف الاغذية التى يغتذى بها بدنك بقدر عادتك و بحسب طاقتك و نشاطك.

هنگام شروع به طعام اول به سبكترين غذاها بپرداز و خود معلومست كه مراد از غذاها خوراكيهائى است كه بدنت ميتواند از آنها تغذيه كند

بمقدارى كه عادتت بر آن جارى شده و مزاج و معده‏ ات تحمل آن دارد و خوشى و نشاطت از آن باقى است.

محتاج بدليل نيست كه مزاجها از حيث هضم و جذب خوراكيها با هم اختلاف دارند كسى كه طالب تندرستى است بايد نوعى از غذاها را انتخاب

كند كه معده ‏اش آن را بپذيرد و بدنش آن را جذب كند و معيار در انتخاب آن عادت و قدرت جهاز هاضمه و نشاط است با اين همه وقتى كه

ميخواهد بخوردن غذاى منتخب خويش شروع كند اول بخوردن سبكترين آنها بپردازد.

وقتى حس گرسنگى تحريك مى‏ شود غالبا نظم معقول غذا خوردن را بر هم ميزند و بشخص فرصت درست جويدن و رعايت آداب را نمى‏ دهد.

خوردن غذائى كه سبك باشد و زودتر جذب بدن بشود اين خاصيت را دارد كه حس گرسنگى را تخفيف داده و بشخص مهلت آن را ميدهد كه غذا

را خوب بجود و ملايم بخورد و در خوردن زياده روى نكند انواع آش‏ها و سوپ‏ها كه ابتداى طعام مصرف مى‏ شود بهمين منظور است.

سوپ بايد از موادى بعمل آمده باشد كه سبك بوده و زودتر هضم شود.

خوردن سوپ در ابتداى طعام اين مزيت را هم دارد كه چون رقيق و آبكى است جويدن زياد نميخواهد و فعاليت غده‏ ها و ترشحات معدى را

تخفيف ميدهد.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص:110- 111

كل بارد في الصيف و الحار في الشتاء و المعتدل في الفصلين على قدر قوتك و شهوتك.

هر خوراكى سرد در تابستان و گرم در زمستان مناسب است و غذاهاى معتدل در فصل بهار و پائيز و ميزان در اندازه مصرف خوراكيها يا مقدار

حرارت و برودت آنها نيروى طبيعى مزاج و خواهش اوست.

ظاهرا مراد از سردى و گرمى در عبارت فوق همان سردى و گرمى طبيعى است نه چيزى كه بحس لامسه يا ميزان الحرارة شناخته مى‏ شود

گرچه معناى اخيرهم دور از مناسبت نيست.

بهترين معيار براى شناختن مقدار احتياج بغذا از نظر كميت و كيفيت غريزه طبيعى و خواهش نفسانى است ولى شناختن خود اين معيار يعنى

تميز دادن ميان خواهش واقعى و ساختگى (اشتهاى صادق و كاذب) چندان آسان نيست.

بدن انسان از انواع معدنيات و ويتامينها و دياستازها و هورمونها و چيزهاى ديگر تركيب شده همان طور كه خالى شدن معده و خشكى كبد ايجاد

شهوت نان و آب ميكند گرسنگى و تشنگى پديد مى ‏آيد كه اثرش ميل و خواهش بنوعى از خوراكيها است.

اين نوع از خواهش‏ها كه جبران كمبود مواد تركيبى بدن ميكند بخصوص در زنان آبستن خيلى محسوس است و از آن به ويار تعبير ميكنند .

البته در صورتى مى‏ شود اين غريزه و شهوت را معيار قرار داد كه مزاج دچار انحراف سخت نشده باشد زيرا وقتى كه كمبودى مواد بزمانى دراز

كشد مزاج مختل و غرايز آن درست كار نميكند و همواره صادق و گويا نيست.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص: 109

و ارفع يديك من الطعام و يك اليه بعض القرم و عندك ميل فإنه اصلح لمعدتك و بدنك و اذكى لعقلك و اخف على جسمك.

در حالى كه هنوز گرسنگى باقى و ميل و اشتها برقرار است دست از طعام بردار كه اين چنين غذا خوردن براى معده و بدن اصلح و براى عقل

پاكيزه‏ تر و بر جسم و تن بارى سبكتر است.

ميل و اشتهاى حيوانات تابع مصالح آنها است يعنى حيوان بقدرى تمايل بغذا و چيزهاى ديگر پيدا ميكند كه برايش لازم و كافى است و بهمين 

جهت كمتر دچار امراض مى‏شود بلكه مى‏ توان گفت با غور و بررسى كه در زندگى حيوانات شده است اگر حوادث خارجى براى آنها پيش نيايد 

اگر اهلى نشوند و آزادى آنها بدست زور و فكر اشتباه كار بشر محدود نگردد اصلا مريض نميگردند.

اما انسان دايره تصورات و خيالاتش خيلى وسيعتر از واقعيات فعلى است يعنى هر چيز را بيش از آنچه فعلا وجود دارد تصور ميكند نيروى خيال

و تصور او از مرز احتياج و غريزه واقعى او تجاوز ميكند و خيلى بيشتر از آنچه كه فعلا بدان محتاج است ميطلبد خلاصه زيادتر از آنچه مصلحت

اوست مى‏ خورد و مي نوشد.

اگر از قضاوت و نورانيت عقل كمك نگيرد و باتكاء غريزه گرسنگى و ميل و اشتها بخورد دائما دچار رنج و بيمارى است.

شگفت‏تر آنكه عقل هم وقتى مى‏ تواند قضاوت صحيح داشته باشد كه شكم پر نباشد و مزاج از سلامتى منحرف نشده باشد.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص: 107

هر كس از درد شقيقه متألم است و آنكه از مرض شوصه (بگفته قانون بو على ذات الجنب است و بقول صاحب قاموس دردى است در شكم

و يا بادى است در زير دنده ‏ها كه ظاهرا همان سينه پهلو باشد) ناراحت است قبل از ابتلاى بآن از خوردن گوشت ماهى تازه دريغ نكند در فصل

تابستان و زمستان و نيكو است قبل از خواب ميل كند. كسى كه ميخواهد بدنى سالم و سبك داشته باشد و گوشتهاى تنش كم و متناسب

باشد هنگام شب غذاى كمى بخورد.

كسانى كه ميخواهند دليچك و زبان كوچك آنها ساقط نشده و پائين نيفتد پس از خوردن شيرينى با سركه غرغره كنند.

طب الرضا عليه السلام / ترجمه امير صادقى، ص: 73

خداوند بزرگ در هر چه آفریده حکمتی گذاشته است از جمله حکمتها را میتوان در خوردنی و تناسب آنها با بیماریها دانست و مهم تر آنکه متناسب

با بیماریهای همان فصل است،چند نکته زیر اشاره به همین مطلب است، کاش بیشتر به سفارشات دین توجه میکردیم:

هر كه ميخواهد بگوش درد مبتلا نباشد هنگام خوابيدن مقدارى پنبه در سوراخ گوش خود بگذارد.

هر كس بخواهد در دوره زمستان زكام را از خود دور ببيند هر روز سه لقمه از غذاى عسل ميل كند.

بايد دانست كه عسل نيز داراى نشانه‏ هائيست كه بآنها سود و زيانش از هم شناخته مى ‏شود.

عسلى كه بوئيدن آنها توليد عطسه ميكند و آنها كه نوشيدنش مسكر و مستى مى ‏آورد و آنهائى كه چشيدنش گلو و مرى را مى‏ سوزاند

اين انواع از عسل خوب نيست بلكه سم و كشنده است.

بوئيدن گل نرگس را در زمستان بتأخير نياندازيد چه استشمام آن زكام را برطرف ميكند هم چنين بوئيدن سياه‏دانه رافع زكام است.

كسانى كه از زكام در ايام تابستان ناراحتند هر روزه يك خيار بخورند و از نشستن در آفتاب پرهيز كنند.

منبع: طب الرضا عليه السلام ترجمه امير صادقى، ص: 72