سالم بن ابراهيم از ديلمى و او از داود رقى نقل مى كند كه نزد امام صادق (ع) بودم كه يك نفر حاجى خراسانى بر او وارد شد و سلام كرد و از امام راجع به مسائل دينى سؤالهايى كرد و امام به آن مسائل پاسخ مى داد، سپس به امام گفت:
اى پسر پيامبر از وقتى از منزل خود بيرون آمده ام از سردرد رنج مى برم. امام فرمود: هم اكنون برخيز و وارد حمام شو و هيچ كارى نكن مگر اينكه هفت كف دست آب گرم به سرت بريز و در هر بار نام خدا را به زبان بياور. اگر چنين كردى ديگر از سردرد شكايت نخواهى كرد. آن شخص چنين كرد و همان ساعت خوب شد.
مى گوييم: شك نيست كه ميان سردرد و ريختن آب گرم به آن با گفتن بسم اللَّه بدون آن كه تأمل كنى رابطه اى نخواهى يافت ولى اگر فكر كنى، مى دانى كه بشر به هر مرتبه اى از علوم هم برسد نمى تواند به همه علل و اسباب حوادث پى ببرد، زيرا كه او گاهى چيزى را علت يك حادثه فرض مى كند كه در واقع آن حادثه سبب ديگرى دارد و گاهى علت يك چيز را نمى داند در حالى كه آن علتى دارد. معلوم است كه ندانستن علت يك چيز دليل نمى شود كه آن علتى نداشته باشد و يا ميان آن چيز و علتش رابطه اى نباشد.
همچنين بايد دانست كه اسباب و علل بر دو قسمند: مادى و جسمى و معنوى و روحى و هر كدام از آنها هم انواعى دارند. مثلا سردرد از ابتلاء معده يا سوء هضم يا سردى يا زكام يا ضعف اعصاب يا اضطراب يا به وسيله صداهاى ناهنجار يا بوهاى تند يا حرارت كبد يا از درد چشم و يا درد گوش يا بعضى از تبها يا آنفلوانزا و مانند آنها حاصل مى شود و گاهى هم از غم و غصه يا ترس يا زياد فكر كردن و مانند آن به وجود مى آيد.
پزشك بايد سبب آن را پيدا كند و آن را برطرف سازد تا سردرد از بين برود.
شايد امام در باره اين مريض خراسانى كه از سردرد شكايت مى كرد، دو علت براى آن يافته است يكى علت روحى و آن اضطرابى بوده كه بر او عارض شده و ديگرى جسمى و آن زكامى بوده كه در راه يا نزد خانواده اش به او رسيده بوده و امام ناراحتى روحى او را با بسم اللَّه علاج كرده به اضافه اينكه به او اطمينان داده كه بزودى شفا پيدا خواهد كرد و از طرفى دستور داده كه چند بار آب گرم بر سر خود ريزد تا در زكام اثر كند و اين كارى است كه بسيارى از پزشكان براى زكامى كه از سرما و يا به جهت دگرگونى هواى وارد بر دماغ حاصل شده آن را توصيه مى كنند و اين نوع معالجه را جز يك پزشك روانشناس و حاذق نمى داند و البته ما نبايد اين معالجه را به غير اين مريض سرايت بدهيم مگر اينكه مطمئن باشيم كه عين اوست و اين را جز يك پزشك روانشناس نمى داند.
روش تندرستى در اسلام / ترجمه طب النبي وطب الصادق عليهما السلام، ص: 106-107
