امام صادق عليه السلام فرمود:

“چون خدا خير بنده‏ئى را خواهد، او را نسبت بدنيا بى‏رغبت و نسبت بدين دانشمند كند. و بعيوب دنيا بينايش سازد، و

بهر كه اين خصلتها داده شود، خير دنيا و آخرت داده شده، و فرمود: هيچ كس حق را در راهى بهتر از زهد دنيا نجسته

است و آن ضد مطلوب دشمنان حق است.”

راوى گويد: عرضكردم: قربانت، آنها از چه راه ميجويند؟

فرمود: از رغبت بدنيا. و فرمود آيا شخص پر صبر كريمى نيست؟ همانا دنيا چند روز اندكست، همانا حرامست بر شما كه مزه ايمان

چشيد جز آنكه نسبت بدنيا بى‏رغبت شويد.

و شنيدم امام صادق عليه السلام ميفرمود:

“چون مؤمن از دنيا كنار كشد، رفعت پيدا كند و شيرينى محبت خدارا دريابد، و نزد اهل دنيا ديوانه نمايد، در صورتى كه شيرينى محبت

خدا بآنها آميخته شده كه بچيز ديگر مشغول نشوند.”

و شنيدم ميفرمود:” زمانى كه دل صفا پيدا كند، زمين برايش تنگ شود. تا آنجا كه پرواز كند.“
أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 197

امام صادق عليه السلام فرمود:

“همه خير در خانه‏ئى نهاده شده و كليدش را زهد و بى‏رغبتى بدنيا قرار داده‏اند.”

سپس فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود:

“مرد شيرينى ايمان را در قلبش نمييابد، تا آنكه باكش نباشد كه چه كسى دنيا را خورد.”

آنگاه امام صادق عليه السلام فرمود:

“شناختن شيرينى ايمان بر دلهاى شما حرامست، تا بدنيا بى‏رغبت شود.”

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 194

مردى از على بن الحسين عليهما السلام در باره زهد پرسيد، فرمود :

(زهد ده چيز است، (و درجاتى دارد) بالاترين درجه زهد پست ترين درجه ورع و بالاترين درجه ورع پست ترين درجه يقين و بالاترين

درجه يقين پست‏ترين درجه رضاست، همانا تمام زهد در يك آيه از كتاب خداى عز و جل است: «تا بر آنچه از دست شما رفته

افسوس نخوريد و بآنچه بشما رسيده شادى نكنيد، 23 سوره 57».)

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 195

امام صادق عليه السلام ميفرمود:

“هر دلى كه شكى يا شركى داشته باشد، ساقط و بى‏ارزش است و آنها (پيغمبر و اولياء خدا) زهد نسبت بدنيا را خواستند

تا دلشان براى آخرت فارغ باشد (زيرا محبت دنيا و آخرت در يك دل جمع نشود).”

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 195

امير المؤمنين عليه السلام فرمود:

“علامت مشتاق بثواب آخرت بى‏رغبتى نسبت بشكوفه (خرم و بى‏ثبات) دنياى نقد است، همانا بى‏رغبتى زاهد نسبت

بدنيا، از آنچه خداى عز و جل برايش از دنيا قسمت كرده كاهش ندهد، اگر چه زهد كند، و حرص شخص حريص بر شكوفه

دنياى نقد، برايش افزونى نياورد، اگر چه حرص زند، پس مغبون كسى است كه از بهره آخرت خود محروم ماند.”

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 195

و فرمود: روزى پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله اندوهگين بيرون رفت، فرشته‏اى كه كليدهاى خزانه‏هاى زمين دستش بود، نزد او آمد و گفت: اى محمد: اينها كليدهاى خزانه‏هاى زمين است. پروردگارت بتو ميگويد: باز كن و هر چه خواهى از زمين برگير، بدون آنكه چيزى از مقامت نزد من كاسته شود.
رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: دنيا خانه كسى است كه خانه ندارد. و آنكه عقل ندارد براى‏
دنيا جمع ميكند، فرشته گفت: سوگند بآن كه ترا بحق مبعوث ساخته، من اين سخن را از فرشته‏ئى در آسمان چهارم شنيدم، زمانى كه، كليدها را بمن دادند.
أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏3، ص: 196

 حمران مى‏گويد: در نزد امام صادق عليه السّلام سخن از خلفاى جور رفت، و اينكه نسبت به شيعه نظر بدى دارند. حضرت عليه السّلام فرمود: من با ابو جعفر منصور حركت مى‏كردم، و او در كاروان پادشاهى خود بود و بر اسبى سوار، جلوى او چند اسب سوار، و پشت سرش چند اسب سوار ديگر، در حركت بودند و من هم در كنار او بر الاغى سوار بودم. او به من رو كرد و گفت: اى ابا عبد اللَّه! كار شد، [يعنى ما بر امر خلافت مسلّط شديم‏] و شايسته است كه تو هم شاد باشى بدان چه خداوند از توانايى به ما داده است، و در عزّت بر ما گشاده است، و به مردم نگو كه تو و خاندانت در امر خلافت از ما شايسته‏تر هستند، تا ما را نسبت به خودت و آنها عصبانى كنى. امام عليه السّلام فرمود: من گفتم كسى كه براى تو از جانب من اين‏ گزارش را فرستاده دروغ گفته است. او به من گفت: آيا بدان چه گفته‏اى سوگند مى‏خورى؟

من گفتم: همانا مردم افسونگرانند- يعنى دوست دارند دل تو را از من چركين كنند- تو به سخن آنان گوش مده زيرا ما به تو نيازمندتريم از تو به ما.

او به من گفت: آيا يادت مى‏آيد كه يك روز از تو پرسيدم: آيا براى ما سلطنتى هست؟

و تو پاسخ دادى، آرى سلطنتى طولانى و پهناور، كه پيوسته در كار خود مهلت خواهيد داشت، و در دنيايتان وسعت، تا اينكه خون ناحقّى از ما را در ماه حرام و شهر حرام [مكه‏] بريزيد. من دانستم كه حديث را حفظ كرده است پس گفتم: شايد خداوند عزّ و جلّ تو را كفايت كند، يعنى تو را حفظ كند از اينكه مرتكب چنين امرى شوى، زيرا من شخص خاص تو را در نظر نداشتم، و آن حديثى بوده است كه من آن را روايت كردم، شايد فرد ديگرى از خاندانت مرتكب چنين كارى شود. در اين هنگام منصور خاموش شد، و چون به خانه‏ام آمدم يكى از دوستان و شيعيان ما نزد من آمد و گفت: قربانت گردم، بخدا سوگند من تو را در موكب ابو جعفر ديدم كه بر الاغى سوار بودى، و او بر اسبى سوار و چنان با شما سخن مى‏گفت كه گويى شما زير دست او هستيد، و پيش خود گفتم: اين حجّت خدا بر خلق، و صاحب الامر است كه بايد از او پيروى شود، و آن ديگرى كار بر خلاف مى‏كند و اولاد پيامبران را مى‏كشد، و بر زمين آن گونه كه خدا دوست ندارد خون مى‏ريزد، و امام در موكب اوست و سوار بر الاغى، و اين چنين ترديد به دلم راه يافت، تا آنكه بر خودم و دينم ترسيدم. او گفت امام به من فرمود: اگر تو فرشتگانى را مى‏ديدى كه در جلو و عقب و سمت راست و چپ من بودند هر آينه او را خوار مى‏شمردى، و آنچه را هم داشت كوچك مى‏گرفتى. او گفت: اكنون دلم آرام گرفت.

او سپس گفت: اينان تا كى سلطنت خواهند كرد و چه هنگام از دست ايشان آسايش به دست خواهد آمد؟ من گفتم: آيا نمى‏دانى كه هر چيزى مدّتى دارد؟ او گفت: آرى.

من گفتم: آيا براى تو سودى خواهد داشت كه بدانى اين امر هر گاه موعدش فرا رسد، از يك چشم به هم‏زدن سريعتر خواهد بود؟ اگر تو وضع ايشان را نزد خداوند مى‏دانستى بيشتر و سخت‏تر آنها را دشمن مى‏داشتى، و اگر تو يا همه مردم زمين بكوشيد، آنان را در گناه بيشترى كه در آن بسر مى‏برند درآوريد نتوانيد. پس شيطان تو را از جاى به در نبرد و نلغزاند، زيرا عزّت از آن خدا و رسول و مؤمنان است، ولى منافقان نمى‏دانند.

آيا نمى‏دانى كه هر كه منتظر امر ما باشد و بر آزار و ترس خود صبر كند، فردا با ما محشور شود؟ هر گاه ديدى كه حق و اهل حق از ميان رفتند و ناحق، همه جا را فرا گرفت، و قرآن كهنه شمرده شد و در آن تحريفاتى بوجود آوردند، و آن برحسب نظرها تفسير و تأويل شد.

و ديدى كه دين وارونه گشته همچون ظرف آب، و اهل باطل بر حق چيره گشته‏اند، و شرّ و بدى آشكار است و از آن بر حذر نمى‏دارند، و بدكاران را معذور مى‏شمارند، و فسق هويدا شده و مردان به مردان كفايت كنند و زنان به زنان، و ديدى مؤمن دم مى‏بندد و سخن او پذيرفته نمى‏آيد، و فاسق دروغ مى‏گويد و دروغ و افترايش را باز پس نمى‏زند، و ديدى كه كوچك، بزرگ را خوار مى‏شمارد، و پيوند خويشى گسسته مى‏گردد، و ديدى كه با ستاينده فسق و فجور ملاطفت مى‏شود، و سخن او رد نمى‏شود، و پسران خود را بجاى زنان قرار مى‏دهند و زنان با زنان ازدواج مى‏كنند، و ستايش رو به فزونى نهاده، و مرد ثروت خويش را در غير طاعت خدا خرج مى‏كند و از اين كار جلوگيرى نمى‏شود و دستش را نمى‏گيرند.

و ديدى كه اگر كسى كوشش مؤمن را ببيند از آن بخدا پناه برد، و همسايه، همسايه را بيازارد بى‏هيچ مانعى، و ديدى كافر شاد است بدان چه در مؤمن بيند، و خوش است بدان چه از فساد در زمين مى‏بيند، و ديدى كه آنان كه از خدا نمى‏هراسند آشكارا مى مى‏نوشند و براى آن انجمن مى‏كنند، و ديدى كه آمر به معروف خوار است، و فاسق نسبت بدان چه خدا دوست ندارد، توانمند است و ستوده، و ديدى قرآن‏دانان، خوار مى‏شوند و هر كه هم آنان را دوست مى‏دارد خوار مى‏گردند، و راه خير بسته شده است و راه شرّ و بدى باز است و در آن مى‏روند، و خانه خدا بى‏زائر مانده و فرمان ترك آن را مى‏دهند، و مرد مى‏گويد آنچه را نمى‏كند، و ديدى مردان خويش را براى استفاده مردان آماده مى‏كنند و زنان خود را براى زنان.

و ديدى وسيله زندگى مرد از دبر اوست، و وسيله زندگى زن از فرج او، و ديدى زنان انجمن مى‏كنند چنان كه مردان، و ديدى فرزندان عبّاس آشكارا زنانگى را پيشه كردند و خضاب بستند و سر را شانه زدند، چنانچه زنان براى شوهران خود، و به مردان پول دادند به خاطر فروجشان.

و ديدى انسان توانگر گرامى‏تر است از انسان مؤمن، و ربا پديده‏اى است كه بر آن عيب گرفته نمى‏شود، و زنان را به زنا بستانند، و ديدى كه زن با شوهر خود، بر سر همبستر شدن با مردان سازش كند، و ديدى بيشتر مردم، و بهترين خانه‏ها، آن باشد كه زنان را در فسقشان يارى مى‏رساند، و مؤمن را ديدى كه غمگين است و تحقير شده و ذليل، و ديدى كه بدعت و زنا آشكار شده است و مردم به گواه باطل اعتماد مى‏كنند، و ديدى كه حلال حرام، و حرام حلال، شمرده مى‏شود، و ديدى كه حكم دين به رأى، معيّن مى‏شود، و قرآن و احكامش معطل مانده است، و براى جسارت بخدا و ارتكاب كار بد، مردم انتظار شب را نمى‏كشند، و ديدى كه مؤمن نمى‏تواند كارهاى زشت را انكار كند مگر به قلبش، و ديدى مال فراوانى در راه به خشم آوردن خدا خرج مى‏شود، و واليان و فرماندهان كافران را نزديك خويش مى‏سازند، و اهل خير را از خود دور مى‏كنند، و در حكومت رشوه مى‏گيرند، و ديدى فرمانروايى و گرفتن منصب به مزايده گذارده مى‏شود، و ديدى مردان با محرمان خود زنا مى‏كنند، و بدانها از گرفتن زن اكتفا كنند.

و ديدى كه مرد به صرف تهمت و گمان كشته مى‏شود، و به خاطر خواهى مرد نر غيرت‏ورزى كنند، و جان و مال در راه عشق او دهند، و ديدى كه مرد را براى همبستر شدن با زن به نكوهش گيرند، و ديدى كه مرد از كسب هرزگى زنش نان مى‏خورد، و اين حقيقت را مى‏داند و نگهش مى‏دارد، و ديدى كه زن بر شوهر خود تسلّط دارد، و آنچه را شوهر نمى‏خواهد انجام مى‏دهد، و به شوهر خود خرجى و پول جيب مى‏دهد، و ديدى كه مرد زن و دخترش را به اجاره مى‏دهد، و به خوراك و نوشيدنى پستى راضى است، و ديدى كه سوگند بخداوند عزّ و جلّ به ناحق فراوان شده، و ديدى كه قمار بازى پديدار گشته است، و شراب آشكارا مى‏فروشند و مانعى ندارد، و ديدى زنها خود را به كفّار مى‏بخشند، و ساز و آواز آشكار گشته است، و مردم از آن گذر كنند و هيچ كس كسى را از آن منع نكند و كسى جرأت نكند جلو آن را بگيرد، و ديدى كسى كه از تسلّط او مى‏ترسند، مردم را خوار مى‏كند.

و ديدى نزديك‏تر مردم به فرمانروايان كسى است كه، به دشنام ده ما اهل بيت، مدح و ثنا گويد، و ديدى هر كه ما را دوست دارد او را ناحق شمارند و گواهيش را نپذيرند، و ديدى كه در گفتار ناحق با هم رقابت كنند، و ديدى كه قرآن و شنيدنش بر مردم گران است، و شنيدن باطل بر مردم آسان، و ديدى همسايه از ترس زبان همسايه او را گرامى مى‏دارد، و ديدى حدود معطل شده، و در آن بنا بر هوى و هوس عمل مى‏شود، و ديدى كه مساجد آراسته گشته است [با نقّاشى و آب طلا كارى‏]، و ديدى كه راستگوتر مردم در ميان ايشان كسى است كه افترا زند و دروغ گويد، و ديدى شرّ پديدار شد، و هم سخن چينى، و ديدى ستمگرى شيوع يافت، و غيبت را سخن خوشمزه مى‏شمارند و مردم بدان يك ديگر را مژده مى‏دهند، و ديدى به حج مى‏روند، و جهاد مى‏طلبند، جز براى رضاى خدا، و ديدى سلطان مؤمن را به خاطر كافر خوار مى‏كند، و ويرانى بر آبادانى چيره مى‏گردد، و مردم از كم فروشى روزى مى‏خورند، و خونريزى را سبك و آسان مى‏شمرند، و مردم براى طلب دنيا رياست طلبد و خود را به بد زبانى شهره كند، تا از او ترسند، و امور بدو واگذار شود.

و ديدى نماز را خوار و سبك مى‏شمارند، و ديدى مردى را كه مال فراوان دارد، ولى از زمان دارايى آن زكاتش را نپرداخته است، و قبر مرده را نبش كنند، و مخدوشش سازند و كفنش را بفروشند، و ديدى كه آشفتگى فراوان شده است، و مرد شب كند در غفلت و خمارى، و بامداد كند در مستى، و باكى ندارد كه مردم در چه وضعى باشند، و ديدى كه با چهارپايان نزديكى مى‏شود، و بهائم يك ديگر را بدرند، و ديدى مردى به جاى نماز خود برود و برگردد در حالى كه جامه‏اى به تن ندارد، و ديدى دل مردم سخت شده و ديدگانشان خشكيده، و ياد خدا بر آنها گران است.

و ديدى حرام خوردن پديدار شده است، و در آن با يك ديگر رقابت مى‏كنند، و ديدى‏ كه نمازگزار براى خودنمايى به مردم نماز مى‏خواند، و ديدى مسأله‏دان و فقيه دين جز براى دين مسأله مى‏آموزد، و دنيا و رياست مى‏جويد، و ديدى مردم به همراه كسى هستند كه چيرگى دارد، و ديدى طالب حلال نكوهش، و طالب حرام ستايش، مى‏شود و بزرگش مى‏دارند، و ديدى كه در حرمين [مكه و مدينه‏] كارى مى‏كنند كه پسند خدا نيست، و كسى جلوشان را نگيرد، و احدى ميان آنها و كردار زشتشان مانع نشود.

و ديدى در حرمين [مكه و مدينه‏] اسباب لهو پديدار شده است و ديدى مردى كه به حق سخن مى‏گويد يا امر به معروف و نهى از منكر كند، در برابر كسى نزد او برمى‏خيزد و وى را اندرز مى‏دهد كه: اين تكليف تو نيست، و ديدى مردم با هم هم چشمى مى‏كنند و به مردم بد اقتدا مى‏كنند، و ديدى روش خير و راه آن، تهى است و كسى از آن گذر نمى‏كند، و ديدى مرده را به باد مسخره مى‏گيرند، و كسى از او در هراس نمى‏افتد و در هر سال، شرّ و بدعت پيش از سال گذشته مى‏گردد، و ديدى مردم و محافل جز از توانگران پيروى نمى‏كنند، و ديدى به گدا چيزى مى‏دهند، تا در برابر بدو بخندند، و براى جز خدا به او ترحّم مى‏شود.

و ديدى نشانه‏هاى آسمانى هست، ولى كسى از آنها هراس نمى‏كند، و ديدى مردم چون بهائم بر هم مى‏جهند، و كسى از ترس مردم منكر كار آنها نمى‏گردد، و ديدى كه مرد جز در راه خدا خرج بسيارى مى‏كند و در راه اطاعت الهى از اندك دريغ مى‏ورزد، و ديدى ناسپاسى از پدر و مادر پديدار شده است، و پدر و مادر را به چشم كم مى‏نگرند و در پيش فرزند، از همه بدتر باشند، و فرزندان از افتراء به آن دو، شاد گردند.

و زنان را ديدى كه بر حكومت چيره شده‏اند و هر كارى را به دست گرفته‏اند و كارى انجام نشود جز آنچه آنها طرفدارش باشند، و ديدى شخصى به پدرش افترا مى‏زند، و بر پدر و مادر خود نفرين مى‏فرستد و از مرگشان شاد مى‏شود، و ديدى چون مردى روزى را به سر آورد، و در آن گناه بزرگى اعم از هرزگى و كم فروشى، و درآمدن به بستر حرام و ميخوارى نكرده دلتنگ و غمناك گردد و پندارد كه آن روز بر او نامبارك بوده و از عمرش حساب نبوده.

و ديدى كه سلطان، خوراك را انبار كند و نگهدارد تا گران بفروشد، و ديدى خمس و سهم امام به ناحق تقسيم مى‏شود و با آن قمار مى‏زنند و ميخوارى مى‏كنند، و ديدى كه با شراب به مداواى بيمارى مى‏پردازند و براى بيمار نسخه آن را مى‏گيرند و از آن درمان مى‏طلبند، و ديدى مردم همه در ترك امر به معروف و نهى از منكر و ترك ديندارى هماهنگ شده‏اند، و ديدى باد بر پرچم اهل نفاق مى‏وزد و پرچم اهل حق، بى‏حركت است، و ديدى در برابر گفتن اذان و خواندن نماز مزد مى‏گيرند، و ديدى مسجدها پر مى‏شود از كسانى كه از خدا نمى‏هراسند و در آنها براى غيبت و خوردن گوشت اهل حق گرد مى‏آيند و به وصف نوشابه‏هاى مست‏كننده مى‏پردازند.

و ديدى كه پيشنماز مست براى مردم نماز مى‏خواند و مستى است لا يعقل، كه مستى او را نكوهش نمى‏كنند، و هر گاه مست شود گراميش مى‏دارند و از او ملاحظه مى‏كنند و مى‏ترسند، در حالى كه او رهاست، و كيفر نمى‏شود و مستى او را معذور مى‏دارند، و ديدى كه مال يتيم خور را به شايستگى مى‏ستايند و قاضيان بر خلاف آنچه خدا امر كرده، حكم مى‏كنند، و ديدى فرمانروايان جنايتكار را براى طمع امين ساخته‏اند، و ديدى فرمانروايان ارث را براى اهل فسق، و بدكارى و جسارت بر خدا تخصيص مى‏دهند، تا از آنها حق و حسابى بگيرند، و آنها را واگذارند، تا هر چه مى‏خواهند انجام دهند، و ديدى بر سر منبرها به تقوى توصيه مى‏شود ولى خود گوينده بدان عمل نمى‏كند، و ديدى كه وقت نماز را به چيزى نمى‏گيرند، و ديدى صدقه و زكات را به وساطت ديگران به مستحقان دهند و قصد رضاى خدا در دادن آنها در ميان نيست، و به سبب درخواست مردم آن را پرداخت مى‏كنند، و ديدى نهايت همّ مردم شكم و فرج آنهاست، و باكى از اين ندارند كه چه بخورند و با كه همبستر شوند و دنيا را ديدى كه بديشان روى آورده است، و ديدى كه نشانه‏هاى حق و درستى پوسيده شده‏اند، در اين هنگام بر حذر باش، و از درگاه خداوند سبحان نجات بخواه.

و بدان كه مردم، گرفتار خشم خدايند و خداوند به آنها مهلت مى‏دهد براى امرى كه با آنها خواهد كرد و تو مراقب خويش باش، و بكوش تا خداوند عزّ و جل تو را بر خلاف روش‏ آنها ببيند، و اگر عذابى برايشان فرستاد و تو در ميان آنها قرار داشتى، به دريافت رحمت الهى شتافته‏اى، و اگر از آنها جدا باشى آنان گرفتار عذاب شوند و تو از آنچه ايشان در آن اندرند، از جسارت بر خداوند عزّ و جلّ بيرون آمده‏اى. و بدان كه خداوند اجر نيكوكاران را تباه نمى‏كند و همانا كه رحمت خدا به نيكوكاران نزديك است.

بهشت كافى / ترجمه روضه كافى، ص: 73-66