على بن حكم گويد: دعبل بن على (خزاعى شاعر و مداح معروف) خدمت امام رضا عليه السلام رسيد حضرت دستور

داد باو چيزى (صله و عطائى) دهند، او گرفت ولى حمد خدا نكرد، امام باو فرمود: چرا حمد خدا نكردى؟ دعبل گويد:

سپس خدمت امام جواد عليه السلام رسيدم و آن حضرت دستور داد بمن عطائى دهند، من گفتم: الحمد لله حضرت

فرمود: اكنون ادب شدى (يعنى از تذكرى كه پدرم بتو داد).

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏2، ص: 422

على بن ابراهيم گويد: پدرم گفت: گروهى از شيعيان از شهرهاى دور آمدند و از امام جواد عليه السلام اجازه تشرف گرفتند و خدمتش رسيدند و در يك مجلس 30 هزار مسأله از او پرسيدند، حضرت بآنها جواب‏ گفت و در آن زمان ده ساله بود.

شرح‏
- چون پاسخ دادن به 30 هزار مسأله در يك مجلس عادة ممكن نيست، لذا مرحوم مجلسى هفت توجيه براى اين روايت ذكر ميكند كه ما سه تاى آن را در اينجا متذكر ميشويم:.

1- اين عدد را حمل بر مبالغه و اغراق بايد نمود، زيرا شمردن 30 هزار مسأله هم عادة بعيد است.

2- پاسخهاى حضرت بيان قواعد و كلياتى بوده كه از آن‏ها جواب 30 هزار مسأله جزئى معلوم ميگشته.

3- مقصود از يك مجلس، يك دوره مجالس معين است كه در چند روز و چند جا تشكيل شده است.

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏2، ص: 420

داود بن قاسم جعفرى گويد: خدمت امام جواد عليه السلام رسيدم و سه نامه بى‏آدرس همراه من بود كه بر من مشتبه شده بود، و اندوهگين بودم، حضرت يكى از آنها را برداشت و فرمود: اين نامه زياد بن شبيب است، دومى را برداشت و فرمود: اين نامه فلانى است، من مات و مبهوت شدم حضرت لبخندى زد.
و نيز 300 دينار بمن داد و امر فرمود كه آن را نزديكى از پسر عموهايش برم و فرمود: آگاه باش كه او بتو خواهد گفت: مرا به پيشه‏ورى راهنمائى كن تا با اين پول از او كالائى بخرم، تو او را راهنمائى كن. داود گويد: من دينارها را نزد او بردم، بمن گفت: اى ابا هاشم! مرا به پيشه‏ورى راهنمائى كن تا با اين پول از او كالائى بخرم، گفتم: آرى ميكنم.
و نيز ساربانى از من تقاضا كرده بود بآن حضرت بگويم: او را نزد خود بكارى گمارد، من خدمتش رفتم تا در باره او با حضرت سخن گويم، ديدم غذا ميخورد و جماعتى نزدش هستند، براى من ممكن نشد با او سخن گويم.
حضرت فرمود: اى ابا هاشم! بيا بخور و پيشم غذا نهاد، آنگاه بدون آنكه من پرسش كنم فرمود:
اى غلام! ساربانى را كه ابو هاشم آورده نزد خود نگه دار.
و نيز روزى همراه آن حضرت به بستانى رفتم و عرضكردم: قربانت گردم، من بخوردن گل آزمند و حريصم، در باره من دعا كن و از خدا بخواه، حضرت سكوت كرد و بعد از سه روز ديگر خودش فرمود:
اى ابا هاشم! خدا گل خوردن را از تو دور كرد، ابو هاشم گويد: از آن روز چيزى نزد من مبغوض‏تر از گل نبود.

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى، ج‏2، ص: 419

محمد بن ريان گويد: مأمون براى امام جواد عليه السلام هر نيرنگى كه داشت بكار برد (تا شايد آن حضرت را آلوده و دنيا طلب نشان دهد) ولى او را ممكن نگشت، چون درمانده شد و خواست دخترش را براى زفاف نزد حضرت فرستد، دويست دختر از زيباترين كنيزان را بخواست و بهر يك از آنها جامى كه در آن گوهرى بود بداد تا چون حضرت بكرسى دامادى نشيند، در پيشش دارند، امام بآنها هم توجهى نفرمود.
مردى بود بنام مخارق آوازه خوان و تار زن و ضرب گير كه ريش درازى داشت. مأمون او را (براى اين كار) دعوت كرد. او گفت: يا امير المؤمنين! اگر امام جواد مشغول كارى از امور دنيا باشد من ترا در باره او كارگزارى ميكنم (چنان كه تو خواهى او را بدنيا مشغول ميكنم) سپس در برابر امام جواد عليه السلام نشست و عرعر خرى كرد كه أهل خانه نزدش گرد آمدند و شروع كرد با سازش ميزد و آواز ميخواند، ساعتى چنين كرد، امام جواد عليه السلام باو توجه نميفرمود و براست و چپ هم نگاه نميكرد، سپس سرش را بجانب او بلند كرد و فرمود: اى ريش بلند! از خدا بترس، ناگاه ساز و ضرب از دستش بيفتاد و تا وقتى كه مرد دستش كار نميكرد.
مأمون از حال او پرسيد: جواب داد، چون امام جواد عليه السلام بر من فرياد زد، دهشتى بمن دست داد كه هرگز از آن بهبودى نمييابم.

أصول الكافي / ترجمه مصطفوى ؛ ج‏2 ؛ ص417

1- مردى به آن حضرت گفت: مرا اندرز و سفارش فرما.
فرمود: آيا تو اندرز مى‏پذيرى؟ گفت: آرى! آنگاه امام جواد عليه السّلام فرمود: صبر را بالش خود ساز و با فقر دست به گردن شو

و شهوت‏ها را دور ساز و با هواى نفس مخالفت ورز و بدان كه همواره در ديدرس خدايى، پس ببين چگونه بايد باشى.

2- خداوند به يكى از پيامبران وحى كرد: امّا بى‏رغبتى تو به دنيا راحتى تو را به زودى فراهم آورد و امّا روى كردنت به من تو را

شكست ناپذير سازد، ولى آيا با دشمن من دشمنى كرده و با دوستم دوستى نموده‏اى؟ 3- روايت شده است كه يك بار

پارچه‏هاى گران قيمت امام جواد عليه السّلام را هنگام آوردن به خدمتش در راه ربودند. مأمور حمل بار طى نامه‏اى جريان

را براى حضرت نوشت امام جواد عليه السّلام به خطّ مبارك خويش چنين مرقوم فرمودند:

جان و مال ما از مواهب گواراى خداوند و رعايت و سپرده اوست تا آنجا كه امكان بهره‏مندى از آن را داريم مايه شادى و

خوشى است و آنچه از آن ببرند براى ما اجر و ثواب در بر دارد؛ پس هر كه بيتابى‏اش بر صبرش چيره آيد اجرش تباه گردد

و از آن به خدا پناه مى‏بريم.

4- هر كس در كارى حضور داشته باشد ولى آن را ناپسند دارد مانند كسى است كه در آن كار حضور نداشته است و

هر كس در كارى حضور نداشته باشد ولى به آن كار رضايت دهد مانند كسى است كه خود در آن كار حضور [و شركت‏]

نموده است.

5- هر كس به گوينده‏اى گوش سپارد در حقيقت او را پرستيده، اگر آن گوينده از خدا گويد پس خدا را پرستيده و اگر از

شيطان گويد پس شيطان را پرستيده است.

6- داود بن قاسم گفت: معنى صمد را از آن حضرت جويا شدم. امام جواد عليه السّلام فرمود: صمد آن را گويند كه ناف

ندارد. گفتم ديگران مى‏ گويند: آن است كه درون تهى نباشد. فرمود: هر درون تهى داراى ناف است.

7- ابو هاشم جعفرى گويد: در روزى كه امام جواد عليه السّلام، امّ الفضل دختر مأمون را به همسرى گرفت، عرض

كردم: اى مولاى من، خير و بركت امروز بر ما بزرگ بود.

فرمود: اى ابو هاشم! در واقع بركات خدا امروز بر ما بزرگ بود. گفتم: آرى مولاى من، پس امروز چه گويم؟ فرمود:

خير بگو تا خير نصيبت گردد. گفتم: مولاى من، من چنين كنم و بر خلاف اين انجام ندهم. فرمود: در اين صورت

درست مى‏روى و جز خير نمى‏بينى.
8- امام جواد عليه السّلام به يكى از دوستدارانش چنين نوشت: امّا، اين دنياست كه ما نيز از آن بهره‏مند

هستيم، ولى هر كه مورد دلخواه او همان دلخواه دوستش باشد و به مسلك و فكر او نزديك گردد پس همواره

با اوست. و آخرت اقامتگاه دائمى است.

9- تأخير در توبه، خود را فريب دادن است و امروز و فردا كردن زياد، باعث سرگردانى است و پيامد عذرتراشى

براى خدا، هلاكت است و پافشارى بر گناه در اثر آسوده خاطر بودن از مكر خداست «و از مكر خدا آسوده خاطر

نباشد مگر كسانى كه زيانكارند». [سوره اعراف (7)، آيه 99].

10- روايت شده كه ساربانى امام جواد عليه السّلام را از مدينه به كوفه آورد و با اينكه حضرت چهار صد دينار به

وى پرداخته بود باز هم براى گرفتن انعام چانه مى‏زد، امام عليه السّلام فرمود: سبحان اللَّه! مگر نمى‏دانى افزونى

نعمت از طرف خدا قطع نشود مگر آنكه شكرگزارى بندگان قطع گردد؟! 11- بيعت زنان با رسول خدا صلّى اللَّه

عليه و آله به اين شيوه بود كه دست خود را در ظرف آبى فرو مى‏برد و خارج مى‏ساخت و زنان با اقرار و ايمان به

خدا و تصديق پيامبرش به نيّت تعهّد به آنچه بر آنها لازم بود دست خود را در آن آب فرو مى‏بردند.

12- اظهار چيزى قبل از آنكه محكم و قطعى گردد باعث تباهى آن است.

13- مؤمن [به سه خصلت‏] محتاج است: توفيق از جانب خدا، واعظى از درون خود و پذيرش نصيحت از هر كس كه او را نصيحت نمايد.

تحف العقول / ترجمه حسن زاده، ص: 829-827